Ale co to jest edukacja alternatywna?

Choć znane autorytety pedagogiczne, jak Maria Montessori czy Janusz Korczak, swoje poglądy na temat dzieci i ich rozwoju głosili już bardzo dawno (nawet i 100 lat temu), metody polskiej edukacji systemowej nie zmieniły się wiele od początków swego istnienia.

Tak zwana szkoła pruska miała się całkiem dobrze w powojennej Polsce czasów PRL-u. Dopiero w 1989 roku powstały pierwsze szkoły niepubliczne, które stały się początkiem rozwoju edukacji alternatywnej.

Wiekowy system

Choć wielu jest fantastycznych nauczycieli i świetnych dyrektorów, system polskiej oświaty często rozczarowuje. Mimo różnych reform i prób zmian, sposób pracy z dziećmi i jakość kształcenia pozostawiają wiele do życzenia.

Nie jest to problem jedynie polskiej szkoły: podobne deficyty i trudności można zaobserwować w wielu krajach na całym świecie.

Jesper Juul w swojej książce Kryzys szkoły. Co możemy zrobić dla uczniów, nauczycieli i rodziców? przekonuje, że to co dzieje się w obecnych czasach z dziećmi w szkołach, przypomina nie tak dawną ścieżkę kobiet:

"Szkoła jest prastarym instrumentem sprawowania władzy i dopiero w latach siedemdziesiątych pojawiły się pewne ruchy demokratyzujące, które poprzedził w pewnym sensie ruch wyzwolenia kobiet.

W czasie mojego dzieciństwa kobiety nie zabierały głosu w ważnych sprawach i traktowano je trochę jak dzieci: można było na nie patrzeć, ale nikt ich nie słuchał. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych powoli miały już dość roli bezwolnego obserwatora, zaczęły się wtrącać i domagać wysłuchania.

Mniej więcej od lat dziewięćdziesiątych podobnie postępują dzieci i młodzież: nie chcą już siedzieć cicho i spokojnie."

Bolączki systemu

Choć tradycyjne szkoły bardzo się od siebie różnią, to jednak w wielu z nich znajdziemy wspólne elementy, wynikające z ujednoliconego podejścia systemowego. Właśnie niektóre z tych systemowych elementów motywują wielu ludzi do szukania innych ścieżek edukacyjnych.

Rozmaite próby przeciwdziałania systemowym bolączkom wytyczają kierunki rozwoju edukacji alternatywnej. Wśród niekorzystnych cech edukacji systemowej wymieniane są:

  • nastawienie na wynik, Ocenę i ranking,
  • brak indywidualnego podejścia do ucznia,
  • nastawienie przede wszystkim na przyswajanie wiedzy, a nie na zrównoważony rozwój emocjonalno-intelektualno-społeczny,
  • przekazywanie wiedzy, która często nie jest aktualna,
  • ogromna ilość stresu,
  • hierarchia nierzadko oparta na strachu i nadużywaniu władzy,
  • brak połączeń i zależności pomiędzy przedmiotami.

Brak interdyscyplinarności i połączeń pomiędzy przedmiotami nie wspiera nauki rozwiązywania rzeczywistych problemów. Redukuje też potrzebę myślenia analitycznego i syntetycznego, bo nastawia bardziej na odtwarzanie niż kreację.

Indywidualna praca z uczniem teoretycznie jest zalecana w wytycznych systemowych, ale fizycznie bardzo trudna do wdrożenia.

Jak bowiem adresować indywidualne potrzeby ucznia w 35-osobowej klasie, w której należy przede wszystkim zrealizować podstawę programową?

Zmiana myślenia

Wspomnieni we wstępie Maria Montessori czy Janusz Korczak, już dawno temu podnosili kwestię, że szkoła nie powinna jedynie uczyć, ale kształtować ludzi na wolne i samodzielne istoty.

Powinna podążać za ich indywidualnymi potrzebami i zdolnościami, pozwalać na eksperymentowanie, poznawanie świata we własnym tempie oraz na popełnianie błędów.

Entuzjaści zmian w edukacji często odwołują się do powyższych autorytetów, podpierając się również rozwojem neurobiologii. Odkrycia naukowe w tej dziedzinie pozwalają na lepsze poznanie zasad funkcjonowania mózgu i procesów uczenia się.

Dodatkowo, wielu inicjatorów zmian miało kontakt ze szkołą systemową, która ich rozczarowała. Stąd już prosta droga do poszukiwania rozwiązań alternatywnych, które mają wspierać dzieci i młodzież w rozwoju i edukacji.

Rodzaje alternatyw

Jak działa edukacja alternatywna w praktyce? Wiele zależy od tego, gdzie mieszkamy. W dużych miastach można znaleźć większość z wymienionych alternatyw, natomiast gdy mieszkamy w mniejszej miejscowości, zapewne nie będzie tak łatwo.

Widać jednak, że potrzeba zmiany jest ogromna, bo nawet w niewielkich wioskach pojawiają coraz częściej placówki oparte na przykład na założeniach Marii Montessori.

Jakie są alternatywy dla edukacji systemowej?

Edukacja alternatywna w Polsce daje między innymi następujące opcje:

  • szkoły i przedszkola zgodne z pedagogiką Rudolfa Steinera (tak zwane placówki waldorfskie)
  • szkoły i przedszkola opierające się na pedagogice Marii Montessori
  • szkoły i przedszkola leśne
  • szkoły demokratyczne
  • szkoły z programem IB (International Baccalaureate)
  • edukacja domowa

 

Po co nam edukacja alternatywna?

Tempo zmian na świecie jest zadziwiające. Pokolenie moich dziadków urodziło się w świecie bez telewizora, komputera i Internetu, bez dostępu do dalekich podróży samolotem czy codziennych rozmów przez telefon.

Pod koniec życia moja babcia mawiała, że świat znacząco zmalał - wystarczy wsiąść w samolot by chwilę później znaleźć się na drugim końcu globu. Z dawno niewidzianymi wnukami, babcia mogła w końcu rozmawiać przez wideo rozmowy na komputerze.

Niedorzecznością jest więc założenie, by fundamenty systemu edukacji pozostawały takie same, jak 100 lat temu.

Podsumowanie

Szukanie nowych ścieżek dla edukacji jest nieuniknione i zapewne będzie stawać się coraz bardziej popularne. W czasach, gdy prawie całą wiedzę ludzkości mamy w kieszeni, "na wyciągnięcie smartfona", wartości zupełnie inne niż sama znajomość faktów wydają się być kluczowe.

Dodatkowo stały rozwój neurobiologii wspiera nas w poszukiwaniu skuteczniejszych sposobów uczenia się, z uważnością na wszechstronny i harmonijny rozwój dzieci oraz bez wywierania presji i nadmiernego stresu.

Ciekawe, czy nadejdzie dzień, w którym większość dostępnych szkół stanie się "alternatywna"?

Podoba Ci się ta treść?

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *